Autyzm to słowo, które zatacza coraz szersze kręgi. Coraz częściej puka do drzwi naszych domów, żłobków, przedszkoli, szkół i gabinetów lekarskich. O tym, czym jest autyzm, jak się objawia i na czym polega jego leczenie piszemy w dzisiejszym artykule.
Co to jest autyzm
Czy autyzm jest chorobą? Nie, autyzm nie jest chorobą. Termin “autyzm” pochodzi od greckiego sformułowania ”autos” czyli “sam” i oznacza zaburzenie rozwoju. Według szacunków zaburzenie to dotyka do 3 procent populacji.
Objawy związane z autyzmem w zależności od konkretnego przypadku mogą mieć bardzo zróżnicowane nasilenie, dlatego określa się je wspólnym mianem, które brzmi spektrum zaburzeń autystycznych (w skrócie ASD, czyli Autism Spectrum Disorder). Do tego spektrum poza autyzmem zalicza się także:
- zespół Aspergera,
- dziecięce zaburzenia dezintegracyjne (zespół Hellera),
- mutyzm wybiórczy,
- całościowe zaburzenia rozwojowe.
Autyzm – przyczyny
Od wielu lat trwają intensywne badania nad wyjaśnieniem przyczyn spektrum zaburzeń autystycznych i w dalszym ciągu nie są one do końca poznane. W oparciu o wiele niezależnych badań i doświadczeń specjaliści wskazują jednak na następujące przyczyny autyzmu:
- uwarunkowania genetyczne (dowiedziono, że w momencie, gdy autyzm występuje u jednego dziecka, szansa na pojawienie się autyzmu u kolejnych dzieci w rodzinie wzrasta),
- czynniki środowiskowe (przedmiotem badań jest na przykład fakt, że zaburzenie to w przypadku bliźniąt jednojajowych bywa diagnozowane wyłącznie u jednego z dzieci)
- komplikacje okołoporodowe,
- infekcje przebyte przez matkę w czasie ciąży (np. toksoplazmoza),
- urodzenie przed czasem (wcześniactwo),
- zaburzenia układu układu trawiennego,
- zaburzenia układu nerwowego,
- wiek rodziców (im starsi rodzice tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzenia),
- współwystępowanie z innymi zaburzeniami, takimi jak np. padaczka.
Autyzm – cechy charakterystyczne
Objawy związane ze spektrum zaburzeń autystycznych są bardzo zróżnicowane i mogą przebiegać z różnym nasileniem. Do cech charakterystycznych tego zaburzenia należą:
- deficyty w komunikacji,
- trudności w rozumieniu uczuć i myśli innych osób,
- problemy w nawiązywaniu kontaktów z innymi osobami,
- unikanie kontaktu wzrokowego,
- opóźnieniem rozwoju mowy,
- osłabienie reakcji na bodźce dźwiękowe (np. wołanie po imieniu),
- nadwrażliwość na bodźce takie jak: dotyk, dźwięk czy światło,
- natrętne oraz uporczywe zachowania i skupienie nadmiernej uwagi na jednym elemencie,
- preferowanie rutyny i niezmienności otoczenia,
- powtarzanie słów lub dźwięków,
- intensywne pasjonowanie się wąską dziedziną wiedzy (np. znaczki),
- branie słów dosłownie, brak umiejętności rozumienia żartów,
- nie używanie gestów, np. machanie rączką na do widzenia.
Autyzm – szczepienia
Od dłuższego już czasu na całym świecie (m.in. Polska, Kanada, USA) przeprowadzane są badania w celu potwierdzenia lub wykluczenia wpływu szczepień na pojawienie się zaburzenia autystycznego. W żadnym przypadku wyniki badań nie potwierdziły związku szczepionek z powstawaniem autyzmu. Jedno z takich badań, w którym uczestniczyło 665 461 dzieci (częściowo zaszczepionych, częściowo nie) zostało przeprowadzone w Danii. U 6 517 z badanych dzieci zdiagnozowano wystąpienie autyzmu. Jednak, jak dowiedli badacze wystąpienie autyzmu w żadnym z tych przypadków nie miało związku z podanymi wcześniej szczepionkami.
Autyzm – moment diagnozy
Spektrum zaburzeń autystycznych coraz częściej diagnozuje się u dzieci w wieku niemowlęcym, a nawet u noworodków. W niektórych jednak przypadkach proces rozwojowy tego schorzenia przybiera na sile z czasem, dlatego jego objawy mogą być zauważalne w późniejszym okresie dzieciństwa (np. w wieku kilku lat). Autyzm coraz częściej diagnozowany jest obecnie również u osób dorosłych.
Autyzm – leczenie
Wczesna diagnoza zaburzeń autystycznych jest bardzo ważna w kontekście późniejszej terapii. Mimo, że autyzmu nie można wyleczyć, to odpowiednio dobrana i poprowadzona terapia może znacznie zniwelować związane z nim objawy. Nie istnieje jeden, uniwersalny rodzaj terapii, odpowiedni dla wszystkich osób zmagających się z autyzmem. Metoda leczenia każdorazowo dobierana jest do indywidualnych potrzeb pacjenta. Wsparcie terapeutyczne obejmuje najczęściej regularną pracę ze specjalistami takimi jak:
- psycholog,
- psychiatra,
- neurolog,
- logopeda.
Dane statystyczne pozwalają stwierdzić, że około 10-20 procent osób z odpowiednio wcześnie zdiagnozowanym autyzmem oraz optymalnie dobraną i poprowadzoną terapią osiągnie zdolność do samodzielnego funkcjonowania w późniejszych latach życia. Z kolei zaniedbanie lub zaniechanie terapii może prowadzić nawet do ciężkiej niepełnosprawności w dorosłym życiu.